Tarczyca jest małym gruczołem położonym w naszej szyi i pełni niezwykle istotną rolę w regulacji wielu procesów metabolicznych zachodzących w komórkach naszego organizmu. Poza tym wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego, wzrost oraz rozwój.

Czym jest niedoczynność tarczycy?

Niedoczynność tarczycy jest zaburzeniem czynności tarczycy, spowodowanym zbyt niską syntezą hormonów tarczycy względem zapotrzebowania. Do hormonów tarczycy zaliczamy trijodotyroninę (T3) oraz tyroksynę (T4), które wpływają na termogenezę ciała oraz regulują metabolizm całego organizmu. Produkcja hormonów tarczycy zaczyna się w głowie, to ze względu na fakt, że tarczyca pozostaje zależna i kontrolowana poprzez przysadkę mózgową, która produkuję hormon tyreotropowy (TSH). Dany hormon pobudza tarczycę do syntezy hormonów T3 i T4 na podstawie ujemnego sprzężenia zwrotnego, co oznacza, że podwyższone stężenie hormonów tarczycy powoduje zmniejszenie uwalniania TSH przez przysadkę, a niedobór hormonów stymuluje produkcję TSH.

Teraz już wiesz, że często uznawane za hormon tarczycy TSH, wcale nim nie jest.

Jakie są objawy niedoczynności tarczycy?

Objawy wskazujące na niedoczynność tarczycy mogą wykazywać różne nasilenie w zależności od stopnia ciężkości zaburzeń hormonalnych. Lekka niedoczynność tarczycy może być niezauważalna, natomiast cięższe rozregulowanie hormonalne może przekładać się także na rozwój innych chorób, w tym chorób serca lub niepłodność.

Do najczęściej występujących objawów zaliczamy:

• zmęczenie/senność,
• depresja,
• zaburzenia pamięci,
• przyrost masy ciała,
• rzadsze wypróżnianie oraz zaparcia,
• spowolnienie czynności serca, niskie ciśnienie tętnicze,
• sucha łuszcząca się blada skóra, suche i/lub wypadające włosy,
• zaburzenia miesiączkowania,
• niepłodność.

Jak rozpoznać i jakie są rodzaje niedoczynności tarczycy?

Istnieje kilka typów niedoczynności tarczycy: subkilniczna, pierwotna, wtórna oraz trzeciorzędowa.

Niedoczynność subkliniczna – inaczej zwana utajoną, ze względu na łagodną formę niedoczynności, niedającą oznak istnienia, dlatego też trudna jest do rozpoznania. Najczęściej obserwowany jest wzrost wartości TSH w zakresie 2-4 mIU/l, natomiast hormony tarczycy mieszczą się w zakresie normy. Taki stan wyników badań często nie daje podstaw lekarzom do wdrożenia farmakoterapii.

Niedoczynność pierwotna – to najbardziej powszechna forma niedoczynności tarczycy, dająca zauważalne objawy. W tym przypadku TSH rośnie powyżej 2.0 mIU/l, a hormony tarczycy zbliżają się do niższych granic wartości referencyjnych.

Niedoczynność wtórna – związana jest z zaburzoną funkcją przysadki mózgowej najczęściej spowodowanym guzem, urazem bądź krwotokiem. Wówczas możemy obserwować niskie stężenia wszystkich trzech hormonów, tj. TSH, T3 i T4.

Niedoczynność trzeciorzędowa – to najrzadsze, ale również najcięższe spotykane zjawisko związane z zaburzonym funkcjonowaniem tarczycy. Ta postać związana jest ze zbyt małą ilością hormonu podwzgórza TRH, od którego zależna jest synteza hormonów przysadki. Zaburzone funkcjonowanie podwzgórza najczęściej może być spowodowane na skutek urazu (operacja, wypadek), guza, udaru lub sarkoidozy. W badaniach laboratoryjnych obserwowane są: obniżona lub prawidłowa wartość TSH oraz obniżone stężenia T3 i T4.

Konwersja T3 do T4 – czym jest?

Jak już wiesz, tarczyca odpowiada za produkcje hormonów, takich jak T3 i T4. Zaburzenia pracy tarczycy powoduje spadek syntezy hormonów prowadzący do wystąpienia objawów niedoczynności tarczycy. Produkowane przez tarczyce w głównej mierze T4 jest prekursorem T3, które wykazuje wyższą aktywność biologiczną, wpływając na przemiany metaboliczne w organizmie. Wynika z tego, że T4 musi zostać przekształcone do T3, tą przemianę nazywamy konwersją. Stosowane leki przy niedoczynności tarczycy zawierają głownie T4, czyli mało biologicznie aktywny hormon, który wymaga konwersji w naszym organizmie. Za tą przemianę odpowiedzialna jest przede wszystkim wątroba, ale także jelita i nerki. Czy zatem nie lepiej byłoby przyjmować gotową T3? Niekoniecznie, to ze względu na to, aby organizm samodzielnie mógł doprowadzić do konwersji hormonów w takiej ilości, jakiej aktualnie wymaga. Mając na uwadze ten fakt, jeśli przyjmujesz leki na niedoczynność tarczycy i jednocześnie nie odczuwasz żadnej poprawy w samopoczuciu, możesz mieć problem z konwersją T4 do T3 wewnątrz organizmu.

Jakie są przyczyny złej konwersji T4 do T3?

Do najczęstszych przyczyn zakłócających konwersję należą:

• niedobory witaminy A, D3 i witamin z grupy B,
• niedobór składników mineralnych, takich jak: jod, selen, cynk, żelazo, magnez,
• niedobór kwasów Omega 3,
• stosowanie beta-blokerów, antykoncepcji, estrogenu, jodowych środków kontrastowych, fenytoiny i teofiliny,
• bardzo wysokie spożycie warzyw psiankowatych,
• nadmiar soi w diecie, (jedzenie produktów sojowych w odpowiednich ilościach i w odstępie 4h od przyjęcia hormonów tarczycy nie wpływa negatywnie!)
• zbyt długi deficyt kaloryczny,
• otyłość, cukrzyca i insulinooporność,
• nadmiar alkoholu,
• nadmiar stresu (nie tylko ten psychiczny, ale także niedoborowa dieta, mała ilość snu, zbyt duże restrykcje, nadmierna aktywność fizyczna).

Najważniejsze składniki do prawidłowego funkcjonowania pracy tarczycy

Cynk – jest niezbędny do syntezy hormonów tarczycy oraz ich dystrybucji. Stanowi składnik białek receptorowych dla T3, a jego niedobór może zmniejszyć efektywność przyłączania się T3 do receptora. Źródłami cynku są: zarodki pszenne, pestki dyni, siemię lniane, pełnoziarniste produkty zbożowe.

Selen – uczestniczy w syntezie hormonów tarczycy, przemianie T4 do aktywnej T3 oraz jako przeciwutleniacz może wpłynąć na redukcje anty-TPO. Niedobór selenu może zmniejszyć przetwarzanie T3 oraz nasilić stres oksydacyjny. Selen znajdziemy w: orzechach brazylijskich (zależnie od odmiany), ryby i owoce morza, mięso i jaja.

Jod – jest niezbędnym składnikiem hormonów tarczycy. Zarówno niedobór, jak i nadmiar jodu w diecie będzie szkodliwy dla prawidłowych funkcji tarczycy. Wśród źródeł jodu w diecie znajdują się: makrela, skorupiaki, dorsz, ostrygi, otręby, sól jodowana, wody mineralne oraz czerwone wino.

Kwasy tłuszczowe Omega-3 – wykazują działanie przeciwzapalne i pomagają w utrzymaniu równowagi hormonalnej. Dobre źródła to tłuste ryby morskie, takie jak łosoś, sardynki, makrela, śledź i tuńczyk, a także orzechy włoskie i siemię lniane.

Magnez – uczestniczy w konwersji hormonów tarczycy oraz także w regulacji poziomów hormonów w organizmie. Magnez znajdziesz w pestkach dyni, nasionach sezamu, szpinaku, awokado, pełnoziarnistych produktach zbożowych, kakao i gorzkiej czekoladzie.

Witaminy z grupy B – w szczególności ryboflawina (B2), kwas nikotynowy (B3), pirydoksyna (B6) i kobalamina (B12) są niezbędne podczas produkcji hormonów tarczycy. Aby dostarczyć odpowiednią podaż witamin z grupy B warto spożywać pełnoziarniste produkty zbożowe, rośliny strączkowe, mięso, ryby, jaja i orzechy.

Witamina C wspomaga wchłanianie hormonów tarczycy

Istnieją dwa badania sugerujące, że witamina C może wpływać na wchłanianie lewotyroksyny stosowanej w leczeniu niedoczynności tarczycy (Letrox, Euthyrox).

W jednym badaniu przeprowadzonym na 28-osobowej grupie pacjentów z niedoczynnością tarczycy stwierdzono, że jednoczesne podawanie witaminy C z lewotyroksyną poprawiało wchłanianie leku. Badanie to sugerowało, że witamina C może zwiększać biodostępność lewotyroksyny i poprawiać kontrolę hormonalną u pacjentów.

Drugie badanie przeprowadzono na 31 osobach z niedoczynnością tarczycy (w tym osobach z Hashimoto) oraz problemami żołądkowo-jelitowymi. W wynikach stwierdzono, że podawanie lewotyroksyny popijając wodą zawierającą witaminę C poprawiło stężenia parametrów TSH, fT3 i fT4.

Obydwa badania pokazują, że przyjmowanie lewotyrksyny z witaminą C jest bezpieczne i może pomóc w wyrównaniu stężenia hormonów TSH, fT3 i fT4. Należy zwrócić uwagę na fakt, że odpowiednio niskie pH w żołądku jest konieczne do odpowiedniego wchłaniania lewotyroksyny z leku. W badaniach osoby miały podwyższone pH, co mogło wpłynąć na ograniczenie wchłaniania leku. Konieczne są dalsze badania, aby potwierdzić istniejący związek u osób bez zakłóceń we wchłanianiu lewotyroksyny.

Wpływ diety na pracę tarczycy jest kluczowy. Jeżeli potrzebujesz pomocy w uregulowaniu niedoczynności tarczycy i choroby Hashimoto zapisz się na konsultację dietetyczną klikając w link -> współpraca dietetyczna.

Bibliografia

1. Ihnatowicz P., Ptak E. „Masz to we krwi. Morfologia, Hashimoto, Cholesterol” Publicat
   Poznań 2019 część 3 Tarczyca str. 111-151.
2. Antúnez, PB;   Licht, SD .  Vitamin C improves the apparent absorption of
   levothyroxine in a subset of patients receiving this hormone for primary
   hypothyroidism / La vitamina C mejora la absorción aparente de levotiroxina en
   ciertos pacientes que reciben esta hormona por hipotiroidismo primario. Rev. argent.
   endocrinol. metab ; 48(1): 16-24, ene.-mar. 2011.
3. Jubiz W, Ramirez M. Effect of vitamin C on the absorption of levothyroxine in patients
   with hypothyroidism and gastritis. J Clin Endocrinol Metab. 2014 Jun;99(6):E1031-4.
   doi: 10.1210/jc.2013-4360. Epub 2014 Mar 6. PMID: 24601693.