Zaburzenia płodności wśród mężczyzn są coraz bardziej powszechne. Niepłodność jest definiowana jako niepowodzenie w osiągnięciu udanej ciąży po 12 miesiącach lub więcej regularnego stosunku bez zabezpieczenia. W ostatnich dziesięcioleciach niepłodność stała się globalnym problemem zdrowia publicznego i poważnym problemem klinicznym, dotykając 15% wszystkich par w wieku rozrodczym. Szacuje się, że na całym świecie aż 15% par, czyli około 70 milionów par w wieku rozrodczym, doświadcza problemów z zajściem w ciążę, przy czym około połowa przypadków dotyczy niepłodności męskiej.

Przyczyny niepłodności u mężczyzn mogą być różne. Istnieje coraz więcej dowodów, że styl życia związany jest z parametrami dotyczącymi płodności u mężczyzn. Czynniki środowiskowe, które znacząco wpływają na płodność mężczyzn, obejmują palenie papierosów i konopi indyjskich, stosowanie sterydów anabolicznych, nadmierne spożycie alkoholu, stres emocjonalny, nadmierną ekspozycję na wysokie temperatury, wiek, ciasną odzież, zanieczyszczenie środowiska, siedzący tryb życia, narażenie na pestycydy i toksyny, promieniowanie elektromagnetyczne o częstotliwości radiowej, a także leki cytotoksyczne, kadm i ołów.

Ponadto wiele badań wskazuje na fakt, że dieta jest również bezpośrednio związana z jakością nasienia i odgrywa jedną z kluczowych ról w utrzymaniu prawidłowych funkcji rozrodczych.

Dieta zachodnia a płodność mężczyzn

W ostatnich dziesięcioleciach głównym wzorcem żywieniowym stała się tak zwana „dieta zachodnia”. Jak przedstawiono poniższym schemacie, dieta zachodnia charakteryzuje się wysokim spożyciem białek zwierzęcych, nasyconych i trans kwasów tłuszczowych oraz węglowodanów prostych, a także niską podażą błonnika pokarmowego i niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT). Dodatkowo jest to dieta z nadwyżką kaloryczną, która jest prozapalna i o niskiej gęstości odżywczej. Dieta bogata w przetworzone i według niektórych źródeł czerwone mięso, tłusty nabiał, kawę, alkohol, słodkie napoje i słodycze, a jednocześnie niedobór produktów pełnoziarnistych, warzyw i owoców, drobiu, ryb i owoców morza, orzechów i chudego nabiału wiąże się z gorszymi parametrami nasienia i zmniejszoną płodnością. Warto zapoznać się ze schematem, który w bardzo praktyczny sposób pokazuje modyfikacje, jakie można wprowadzić w życie, aby poprawić jakość nasienia.

Soja – czy pogarsza jakość nasienia?

Istnieją pewne kontrowersje związane płodnością mężczyzn a spożyciem soi ze względu na wysoką zawartość fitoestrogenów. Fitoestrogeny są związkami pochodzenia roślinnego, wykazującymi szereg działań estrogenopodobnych, ale również przeciwnowotworowych i antyoksydacyjnych. Co ciekawe Azjaci posiadają większą zdolność do przekształcania soi w niesteroidowy estrogen przez bakterie jelitowe, na co wpływają zarówno uwarunkowania genetyczne, dieta, a także skład mikrobioty jelitowej. Dostępne badania wykazują, że umiarkowane spożycie soi nie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem niepłodności, pogorszeniem jakości nasienia i spadkiem poziomu testosteronu we krwi. Ponadto w niektórych przypadkach zaobserwowano poprawę parametrów jakościowych nasienia.

Jaki wpływ na płodność ma kofeina?

Sądzi się, że spożycie kofeiny może upośledzać męskie funkcje rozrodcze, prawdopodobnie poprzez wywoływanie nieprawidłowości w DNA plemników. Co na to badania naukowe? Większość z nich nie wykazuje związku między spożyciem kawy a męską płodnością, natomiast słodkie napoje zawierające kofeinę wiążą się ze zmniejszoną objętością i liczbą nasienia

Wielonienasycone kwasy tłuszczowe i ich wpływ na płodność

Wykazano, że na spermatogenezę, czyli proces tworzenia i dojrzewania plemników, negatywnie wpływają kwasy tłuszczowe trans, a według niektórych źródeł także tłuszcze nasycone, które zawarte są głównie w tłustym mięsie, nabiale i wysokoprzetworzonej żywności. Faktem jest, że zarówno wielonienasycone kwasy tłuszczowe (PUFA), jak i kwasy tłuszczowe trans gromadzą się w jądrach, jednak w przeciwieństwie do PUFA, zawartość kwasów tłuszczowych trans w nasieniu i ich spożycie wiąże się z gorszą jakością nasienia. Dieta bogata w tłuszcze trans może być związana ze zmniejszoną produkcją testosteronu i masą jąder, a także inicjacją zmian patologicznych w jądrach. W rzeczywistości warto również wspomnieć o kwasach tłuszczowych omega-6, jeśli ich podaż jest zbyt wysoka w stosunku do kwasów tłuszczowych omega-3 mogą również niekorzystnie wpływać na płodność, ponieważ mogą wywoływać stan zapalny, stres oksydacyjny, dysfunkcję śródbłonka i miażdżycę.

Znaczenie witaminy D3 w aspekcie płodności

Witamina D moduluje poziom cholesterolu i trójglicerydów w błonach główek plemników, które są ważne dla ochrony DNA plemników i mogą potencjalnie mieć wpływ na żywotność, ruchliwość i zdolność do zapłodnienia plemników. Jednak nadal w świecie nauk jest bardzo mało dostępnych badań potwierdzających tą korelację.

Czy mięso może zaburzać męską płodność?

Spożycie mięsa, zwłaszcza przetworzonego, ma szkodliwy wpływ na płodność, co może wynikać z takich czynników jak wysoka zawartość tłuszczów nasyconych i kwasów tłuszczowych trans oraz obecność konserwantów i reszt hormonalnych. Przetworzone czerwone mięso zawiera więcej pozostałości substancji, które mogą wpływać na układ hormonalny, niż nieprzetworzone, chude mięso. Kwasy tłuszczowe trans obecne w mięsie mogą również wpływać na jakość nasienia.

Warzywa i owoce – dieta poprawiająca płodność

Stres oksydacyjny stanowi kluczowy mechanizm, który wiąże niewłaściwą dietę zarówno z niższą jakością nasienia, jak i zwiększonym ryzykiem niepłodności. Co więcej, jest obecnie uważany za jedną z głównych przyczyn niepłodności męskiej. Warzywa i owoce są bogate w witaminy antyoksydacyjne zwłaszcza w witaminę C, witaminę A, beta karoten, i polifenole, ale także niektóre minerały jak potas czy magnez, kwas foliowy oraz błonnik. Przeciwutleniacze są uważane za „zmiataczy” reaktywnych form tlenu, dlatego dieta bogata w warzywa i owoce działa ochronnie na organizm poprzez usuwanie nadmiaru wolnych rodników.

Wyniki przeprowadzonej ankiety na polskiej populacji jednoznacznie wskazują̨ na to, że młodzi mężczyźni mają nikłą wiedzę na temat czynników wpływających na ich płodność́, a źródłem informacji jest często Internet. Styl życia ma ogromny wpływ na zdrowie prokreacyjne, dlatego ważne jest, aby mężczyźni, szczególnie w czasie, kiedy coraz więcej par ma problem z zajściem w ciąże, dobrze znali czynniki ryzyka i ich wpływ na własną płodność́.

Bibliografia

• Salas-Huetos A, Bulló M, Salas-Salvadó J. Dietary patterns, foods and nutrients in male fertility parameters and fecundability: a systematic review of observational studies. Hum Reprod Update. 2017 Jul 1;23(4):371-389. doi: 10.1093/humupd/dmx006. PMID: 28333357.
• Skoracka K, Eder P, Łykowska-Szuber L, Dobrowolska A, Krela-Kaźmierczak I. Diet and Nutritional Factors in Male (In)fertility-Underestimated Factors. J Clin Med. 2020;9(5):1400. Published 2020 May 9. doi:10.3390/jcm9051400
• Ferramosca A, Zara V. Diet and Male Fertility: The Impact of Nutrients and Antioxidants on Sperm Energetic Metabolism. Int J Mol Sci. 2022;23(5):2542. Published 2022 Feb 25. doi:10.3390/ijms23052542
• Jedlak, Anna, and Małgorzata Witkowska-Zimny. „Znajomość czynników wpływających na płodność wśród młodych mężczyzn.” Problemy Pielęgniarstwa 25.3 (2017): 154-160.