Wpływ diety kobiety ciężarnej na zdrowie dziecka jest przedmiotem wielu badań. Istnieje wiele doniesień na bezpośredni stan odżywienia matki a zdrowiem dziecka.
Wybory żywieniowe kobiet  w ciąży warunkują późniejsze preferencje żywieniowe dziecka oraz rozpoczyna się tzw. programowanie metaboliczne / żywieniowe.

Programowanie żywieniowe to współzależności pomiędzy sposobem odżywiania się ciężarnych, a szeroko rozumianym zdrowiem dziecka w jego późniejszych latach życia. Już w pierwszym trymestrze ciąży dochodzi do intensywnego procesu różnicowania komórek płodu. Zarówno niedobór, jak i nadmiar danych składników odżywczych może negatywnie oddziaływać na ustrój dziecka oraz warunkować możliwość rozwoju chorób metabolicznych.

Prawidłowy stan odżywienia w połączeniu z aktywnością fizyczną oraz brakiem nałogów pozytywnie oddziałuje na płodność oraz na prawidłowy przebieg ciąży.

Natomiast zarówno niedożywienie jak i otyłość u matki wywierają negatywny wpływ na późniejsze zdrowie dzieci.

Niedożywienie matki w okresie ciąży przyczynia się do niedożywienia płodu, które przez adaptacyjne zmiany stężenia hormonów może skutkować małą masą urodzeniową dziecka (<2500g). Istnieje prawdopodobieństwo, że dziecko prenatalnie doświadczone głodem będzie wykazywało w przyszłości  tendencję do przejadania się i błędów dietetycznych, co może prowadzić do chorób dietozależnych.

Nadmierna masa ciała kobietyw ciąży wiąże się z ryzykiem cukrzycy ciężarnych, nadciśnieniem, zakażeniem dróg moczowych, przedwczesnym porodem. Może także zwiększać ryzyko otyłości i zespołu metabolicznego u potomstwa.

Masa ciała kobiety ciężarnej wzrasta wraz z rozwojem dziecka. Na przyrost masy ciała wpływają fizjologiczne i metaboliczne zmiany zachodzące w organizmie matki, m.in. powiększające się łożysko, wzrost masy płodu, objętości krwi czy płynu owodniowego.

Przyrost kilogramów w ciąży w dużej mierze zależy od masy ciała kobiety przed zapłodnieniem. Prawidłowa masa ciała przyszłej mamy ma istotny wpływ na właściwy przebieg ciąży oraz na urodzenie dziecka o optymalnej masie urodzeniowej.

Prawidłowy przyrost masy ciała to ok 12 kg przy prawidłowym wskaźniku BMI.

Zapotrzebowanie energetyczne w I trymestrze pozostaje bez zmian.
Natomiast zapotrzebowanie na składniki odżywcze już się zwiększa. W II trymestrze ciąży zapotrzebowanie energetyczne zwiększa się o 340 kcal /d, a w III trymestrz ciąży zwiększa się o 450 kcal/d.

Białko

Zalecany udział białka to 20 – 25%. Jego źródłem powinno być:

• chude mięso,
• ryby, np. śledź, łosoś, makrela atlantycka,
• krewetki,
• jaja,
• nabiał ze względu na dużą ilość wapnia i witamin z gr. B – kefir, maślanka, jogurty naturalne, twarogi, serki wiejskie

Węglowodany

Warto wybierać produkty o niskim indeksie glikemicznym oraz pamiętam o błonniku pokarmowym.

Produkty o wysokim IG, w tym ryż, biały chleb, powodują gwałtowny wzrost poziomu glukozy we krwi, który gwałtownie spada, podczas gdy produkty o niskim IG, takie jak np. pieczywo pełnoziasrniste zawierają wolno przyswajalne węglowodany, co skutkuje słabszą poposiłkową odpowiedzią na glukozę.

Warto produkty z wysokim IG łączyć umiejętnie z białkiem i tłuszczem, wtedy jesteśmy w stanie obniżyć ładunek glikemiczny.

Tłuszcze

Należy do minimum ograniczyć spożycie tłuszczów nasyconych (zwierzęce – śmietany, sery żółte, tłuste mięso) i produktów zawierających izomery trans (twarde margaryny, wyroby cukiernicze, fast foody)

Na korzyść wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Kwas eikozapentaenowy (EPA) i kwas dokozaheksaenowy ( DHA) są kluczowymi składnikami strukturalnymi błon komórkowych i są niezbędne do tworzenia tkanek.

Jego źródłem powinno być:

• ryby
  http://apreciatusalud.com/deoxy/index.html
• makrela czy łosoś,
• olej lniany,
• olej z wiesiołka,
• suplementy oleju rybnego (głównie omega-3)

Badania pokazują, że spożywanie kwasów omega 3 w odpowiedniej dawce może u dzieci:

• Zmniejszyć ryzyko wystąpienia astmy i chorób infekcyjnych,
• Poprawić rozwój psychomotoryczny i ostrść widzenia,
• Zmniejszyć ryzyko cukrzycy typu 1 i nadciśnienia tętniczego po osiągnięciu dojrzałości.

Warzywa powinny stanowić główne źródło witamin i składników mineralnych. Razem z owocami są bogatym źródłem przeciwutleniaczy. Warzywa powinno pojawić się  ok 4-5 porcji, najlepiej surowe. Owoce ok 2-3 porcje.

Kawa w ciąży

Kawa jest najczęstszym źródłem kofeiny, znajduje się również w czekoladzie, kakao, herbacie, coli i w niektórych lekach. 

Paraksantyna, główny metabolit kofeiny, przenika przez łożysko i antagonizuje receptory adenozyny ,endogennego modulatora pobudliwości neuronalnej. To z kolei promuje działania stymulujące u matki i płodu całego mózgu, z potencjalnym wpływem na aktywność metaboliczną zarówno matki, jak i płodu. 

W czasie ciąży matczyny klirens kofeiny ulega znacznemu spowolnieniu, a jej okres półtrwania potraja się w drugim i trzecim trymestrze, podczas gdy płód ma niewystarczającą ilość enzymu potrzebnego do metabolizowania kofeiny. Nadmierne spożycie kofeiny może sprzyjać zwężeniu naczyń krwionośnych w krążeniu macicy i łożysku oraz zwiększyć częstość akcji serca i arytmię płodu, z potencjalnie szkodliwym wpływem na wzrost i rozwój płodu.

Badania są jednak niespójne.

Brak spójnych dowodów wyklucza wnioski dotyczące jakichkolwiek szkód lub korzyści związanych z przyjmowaniem kofeiny w ciąży; jednak kobietom w ciąży z wysokim spożyciem (>300 mg/dzień) zaleca się zmniejszenie spożycia kofeiny do czasu ustalenia bezpiecznych górnych limitów.

Bezpiecznie ok 2 filiżanki kawy.

Woda

W ciąży zapotrzebowanie na wodę zwiększa się o ok 300ml/d. W okresie ciąży może dochodzić do zatrzymania wody w organizmie.

Woda jest podstawowym składnikiem płynu owodniowego, zapewniając płodowi prawidłowy rozwój płuc, mięśni i układu moczowego, a także stałą temp. środowiska.

Rekomendowana suplementacja :

• Żelaza do 30mg u kobiet bez anemii
• DHA 200 mg, u kobiet obciążonych ryzykiem przedwczesnego porodu 1000 mg
• Witamina D 2000 – 4000IU
• Jod 150 – 200 mcg/dobę

• Kwas foliowy
  I trymestr 0,4 -0,8 mg/d
  II trymestr 0,6- 0,8 mg/d

Bibliografia:

1. Pod redakcją Hanny Szajewskiej i Andrei Horvath. Żywienie i lecenie żywieniowe dzieci i młodzieży. Medycyna Praktyczna, Kraków 2017
2. Kanownik Aleksandra, Wpływ diety kobiet w ciąży na zdrowie dziecka, czyli programowanie żywieniowe.
3. Amarasekera M.,Prescott S.L., Palmer D.J.: Nutrition in early life, immune-programming and allergies: the role of epigenetics. Asian Pac J Allergy Immunol. 2013 Sep;31(3):175-82.
4. Koletzko B. , Godfrey K.M., Poston L., Szajewska H.: Nutrition During Pregnancy, Lactation and Early Childhood and its Implications for Maternal and Long-Term Child Health: The Early Nutrition Project Recommendations. Ann Nutr Metab. 2019;74(2):93-106. doi: 10.1159/000496471. Epub 2019 Jan 23.
5. Morisaki, N.; Nagata, C.; Yasuo, S.; Morokuma, S.; Kato, K.; Sanefuji, M.; Shibata, E.; Tsuji, M.; Senju, A.; Kawamoto, T.; i in. Optymalne spożycie białka podczas ciąży w celu zmniejszenia ryzyka ograniczenia wzrostu płodu: środowisko japońskie i badanie dzieci. Fr. J. Nutr. 2018 , 120 , 1432–1440.
6. Marković, TP; Muirhead, R.; Overs, S.; Ross, lekarz ogólny; Louie, JC; Kizirian, N.; Denyer, G.; Petocz, P.; Hyett, J.; Brand-Miller, JC Randomizowane, kontrolowane badanie oceniające wpływ diety o niskim indeksie glikemicznym na wyniki ciąży u kobiet z wysokim ryzykiem cukrzycy ciążowej: badanie gi baby 3. Opieka diabetologiczna 2016 , 39 , 31–38.
7. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące suplementacji u kobiet ciężarnych.